در چهلمین سال شهادت آیتالله دکتر بهشتی و پس از چهارده سال تلاش و بازنگریهای متعدد، کتاب نفیس «بقعهی هفتم»، مجموعه عکسهای کامران عدل از آرامگاه شهدای هفتم تیر و هشتم شهریور با همکاری بنیاد نشر آثار و اندیشههای شهید آیتالله دکتر بهشتی و مقدمهی طراح بنا، مهندس میرحسین موسوی، منتشر شد. کامران عدل در یادداشتی دربارهی این کتاب مینویسد:
«باید یادآور شد که در دههی 1350 معماری نوین ایران با ورود معماران بسیار کارکشتهای چون مهندس درویش و منوچهر مقتدر و کامران دیبا، وارد فاز نوینی از معماری شد که کاربرد مصالح سنتی مانند آجر و مصالح مدرن مانند بتون، اساس تفکر آن بود. این معماری که خیلی زود جای خود را در میان دستتاندرکاران و علاقهمندان معماری باز کرد، بهدو دلیل بهسرعت گسترش یافت. یکی این که ایران کشوری زلزلهخیز است و این دو عنصر ساختمانی باعث استحکام بناها میشد، و دوم آن که کار برد آن بسیار آسان بود. معماری ایران که دارای پیچ و خم های خاصی است، توانست با استفاده از این دو ماتریل، خود را دوباره و در ترکیبی نو نشان دهد. تقریبا همهی ساختمانهای مهم آن دوره مانند سازمان تلویزیون ملی ایران، ساختمانهای دانشگاههای شیراز و اهواز و موزهی هنرهای معاصر ایران، که نمونههای بارز این معماری در ایران هستند، بهاین ترتیب ساخته شدهاند.
در این جریان، مهندس میرحسین موسوی نیز با کاربرد بتون و آجر و با دیدگاه خاص خود بهمعماری ایران، این جریان را ادامه داد. ساختمان بقعهی هفتم، بهجهت آن که بنای یادبودی مذهبی است، تا حدودی از معماری صفوی الهام گرفته است که در زیر، شرح آن خواهد آمد.
بقعهی شهدای هفتم تیر و هشتم شهریور در بهشت زهرای تهران واقع شده است. در این ساختمان، اِلمانهای سنتی معماری ایران، همراه با تکنیکهای امروزی، ساختمانی را بهوجود آوردهاند که قابل تامل و تعمق بسیار است. فاساد اصلی آن یادآور ستونهای ساختمان کاخ چهل ستون واقع در اصفهان، ولی ساده شدهی آن است. در ورودی، در سمت راست ساختمان قرار دارد. مهندس موسوی، با قرار دادن ورودی در این محل و آن هم با زاویهای ۴۵ درجه، مانع دید مستقیم بازدیدکنندگان بهداخل صحن میشود که خود، یادآور اسلوب ورودی مسجد جامع و مسجد امام در اصفهان است. ساختار بتونی آشکار ساختمان، و اختلاط آن با آجر، پرسپکتیو زیبایی را در داخل بنا ایجاد کرده است. هفت بقعه (بهعدد هفت توجه داشته باشید) آن را پوشانده که مزار شهید بهشتی در زیر بقعهی پنجم، که بزرگترین و بلندترین آنها است قرار دارد. در سمت جنوبی و در کنار صحن، گذری تعبیه شده است که قطعات شمالی و جنوبی قبرستان بهشت زهرا را بهیکدیگر مرتبط میکند. این گذر که بهسبک بازارچههای سنتی درست شده، دارای هفت پنجره است که بهسمت داخل صحن باز میشوند. در پایین آنها، سکوهایی برای نشستن عابرین ایجاد شده است که یادآور سکوهای مدرسهی مادر شاه واقع در خیابان چهارباغ اصفهان است.
در کنار بقعهی چهارم، طراح بنا شبه بازارچه یا پاساژ یا گذر را مسقف کرده و پوشانده است و سقف و دیوارهای آن با منفذهای گلنویی پوشیده شدهاند. زیر این سقف نیز، حوض بزرگی ساخته شده است که تصویر بنا و منفذهای گلنویی در آن منعکس میشود. در نتیجه، در تمام روز، از وقتی که آفتاب طلوع میکند، نور خورشید از طریق پنجرههای مدوری که شیشههایی بهشکل ویترای در آنها کار شده است و در چهار طرف بقعه تعبیه شدهاند بهداخل صحن بقعه وارد میشود. در ساعاتی از روز، نور خورشید علاوه بر آن که از طریق ویترایهای بقعه وارد صحن میشود، از طریق منفذهای گلنویی بهروی حوض داخل گذر که با پنجرهی بسیار بزرگی از مزار شهید بهشتی جدا شده است بهدرون صحن بقعه منعکس میشود. من، بیش از چهل سال است که عکاسی معماری میکنم ولی تا کنون ساختمانی را ندیدهام که معمارش بهاین شیوهی ظریف و استادانه، از نور خورشید استفاده کرده رقصنوری برپا کند که حیرتانگیز باشد.»