جامعه ما از دیرباز شاهد حضور ایمان دینی به عنوان ویژگی جدایی ناپذیر هویت ایرانی خود بوده است. حضور پررنگ ادیان بزرگ جهان (آئین های زرتشتی، یهودی، مسیحی و سرانجام اسلام) در سراسر تاریخ و جغرافیای این مرز و بوم، با حضور اجتماعی روحانیت و متصدیان امور دینی همراه بوده و لازمه سرزندگی، پایایی و پویایی نهاد روحانیت، مانند هر نهاد اجتماعی دیگر، ارزیابی های مستمر از کارنامه خود است. دوران زعامت مرجع بزرگ عالم تشیع، مرحوم آیت الله العظمی سید محمد حسین بروجردی، که شاهد گسترش سریع دامنه فعالیت های آموزشی، تبلیغی و تربیتی مرجعیت و روحانیت بود، بی تردید از تأثیرگذارترین دوره های تاریخی کارنامه روحانیت شیعه به شمار می رود. درگذشت آن مرجع عالیقدر در فروردین سال ۱۳۴۰، بازتاب گسترده ای در اقشار مختلف جامعه آن روز ایران داشت. بزرگداشت سالگرد رحلت آن عالم کم نظیر، فرصتی برای تشریح و تجلیل کارنامه مرجعیت و روحانیت شیعه فراهم آورد و نویسندگانی که آثارشان در این کتاب بازنشر می شود، با نگارش مقالات تحلیلی خود، ضمن برشمردن دستاوردهای تاریخی این نهاد اجتماعی، به نقد و ارزیابی و ارائه پیشنهاداتی برای رفع عیوب و ارتقاء محاسن آن پرداخته اند. به جرأت می توان گفت که از آن تاریخ تاکنون، مجموعه نوشتاری با این جامعیت و توسط صاحبنظرانی که تا این اندازه نسبت به نهاد مرجعیت و روحانیت اشراف داشته باشند، منتشر نشده است. این کتاب با همکاری بنیاد علمی و فرهنگی آیت الله مطهری، بنیاد نشر آثار و اندیشه های شهید آیت الله دکتر بهشتی ، بنیاد فرهنگی مهندس مهدی بازرگان و بنیاد فرهنگی آیت الله طالقانی آماده سازی شده و توسط انتشارات صدرا به چاپ رسیده اشت.
عناوین موجود در این کتاب عبارتند از:
- اجتهاد و تقلید در اسلام و شیعه
به قلم جناب آقای علامه سید محمدحسین طباطبائی
- شرایط و وظائف مرجع
به قلم جناب آقای حاج سید ابوالفضل موسوی مجتهد زنجانی
- اجتهاد در اسلام
به قلم جناب آقای مرتضی مطهری
- ولایت و زعامت
به قلم جناب آقای علامه سید محمدحسین طباطبائی
- انتظارات مردم از مراجع
به قلم جناب آقای مهندس مهدی بازرگان
- روحانیت در اسلام و در میان مسلمین
به قلم جناب آقای سید محمد بهشتی
- مشکل اساسی در سازمان و روحانیت
به قلم جناب آقای مرتضی مطهری
- تمرکز و عدم تمرکز مرجعیت
به قلم جناب آقای حاج سید محمود طالقانی
- تقلید اعلم یا شورای فتوی
به قلم جناب آقای مرتضی جزائری
- مزایا و خدمات مرحوم آیتالله بروجردی
به قلم جناب آقای مرتضی مطهری