«نهضت اسلام از نظر ايدئولوژيك، نهضت جامع و كاملي بود و به تمام سؤالاتي كه در زمان نهضت مطرح مي‌شد جوابي قاطع داد؛ جواب‌هايي واقع‌بينانه و راه‌حل‌هايي مفيد و عملي. از رهبري كسي برخوردار بود كه از ابتدا به كار خود ايماني قاطع و همتي بلند و بردباري و پشتكار فراوان داشت. رهبري كه خود در تمام مراحل نهضت شركت كرد و در تحمل مشكلات با ساير مردم واقعاً‌ سهيم و شريك بود، نه رهبري كه يك گوشه بنشيند و فرمان بدهد تا ديگران انجام دهند. به علاوه اين نهضت در يك نوع خلاء سياسي و اجتماعي به وجود آمد. اين‌ها عوامل عادي امر است.»

عوامل موفقیت یک نهضت بخشی از مجموعة گفتاری از شهید آیت الله دکتر بهشتی است که در آخرین شنبة هر ماه میلادی در سال های 1345 – 1346 (1966- 1967) در مرکز اسلامی هامبورگ ایراد شده است. آخرین جلسة این مجموعه گفتاری به تاریخ 6 آبان 1346 (28 اکتبر 1967) با عنوان عوامل موفقیت یک نهضت برگزار شده که وی ضمن بحث از عوامل عادی موفقیت نهضت اسلام به موارد ذیل به طور صریح اشاره می کند: ایمان قاطع، لیاقت و کاردانی، عدم درماندگی، ملاحظة شرایط خاص سیاسی، جواب قطعی به مسائل روز، منادی آزادی بودن و پیدایش اسلام در یک خلاء سیاسی- اجتماعی.