1. Skip to Main Menu
  2. Skip to Content
  3. Skip to Footer
سایت "بنیاد نشر آثار و اندیشه های شهید آیت الله دکتر بهشتی" تنها منبع رسمی اخبار و آثار شهید بهشتی است
دوره آثار-1

مبانی نظری قانون اساسی

اگر انقلاب‌ اسلامي‌ در ايران‌ شگفت‌انگيزترين‌ پديدة‌ اجتماعي‌ معاصر ناميده‌ شود گزافه‌ نيست: نهضتي‌ مردمي‌ كه، بدون‌ تكيه‌ بر قهر و خشونت، حكومتي‌ ستم‌پيشه‌ و برخوردار از پشتيباني‌ و تأييد بسيار در عرصة‌ سياسي‌ جهان‌ را كه‌ در طي‌ ساليان‌ دراز از اعمال‌ هر گونه‌ خشونت‌ و كشتار و شكنجه‌ پروا نكرده‌ بود، در طي‌ مدتي‌ كوتاه‌ بدان‌گونه‌ از سرير قدرت‌ فرو آورد و به‌ تلاشي‌ كشاند كه‌ تعجب‌ و تحسين‌ نظاره‌گران‌ را برانگيخت. اما اين‌ انقلاب‌ شگفتي‌ساز، در سالهاي‌ نخستين‌ پس‌ از پيروزي‌ نيز به‌گونه‌اي‌ تحسين‌انگيز به‌ نهادينه كردن‌

اهداف‌ و آرمان‌هاي‌ خود پرداخت: پس‌ از مدتي‌ كوتاه‌ به‌ همه‌پرسي‌ دربارة‌ شكل‌ نظام‌ جديد پرداخت، پس‌ از آن‌ به‌ انتخاب‌ خبرگان‌ و صاحب‌نظران‌ براي‌ تشكيل‌ مجلس‌ خبرگان‌ قانون‌ اساسي‌ و تدوين‌ و تنظيم‌ قانون‌ اساسي‌ مبادرت كرد و سرانجام، پيش‌ از فرا رسيدن‌ اولين‌

سالگرد پيروزي، آن‌ را به‌ همه‌پرسي‌ گذارد و بدين‌گونه‌ زمينة‌ شايسته‌اي‌ براي‌ استقرار نظام‌ جديد مهيا ساخت. قانون‌ اساسي‌ جمهوري‌ اسلامي‌ ايران‌ به‌ دلايل‌ گوناگون‌ از برجستگي‌هاي‌ ويژه‌ برخوردار است‌ و مهم‌ترين‌ آنها اين‌ كه‌ تجسم‌ آرمان‌ها و ارزش‌هايي‌ است‌ كه‌ مردم‌ مسلمان‌ ايران‌ در پي‌ تحقق‌ آن‌ بوده‌اند. از همين‌ روي، چنانچه‌ خواهد آمد، آيت‌الله‌ شهيد دكتر بهشتي‌ آن‌ را بيانية‌ انقلاب‌ اسلامي‌ مي‌نامد. ديگر آن‌ كه‌ تدوين‌ كنندگان‌ اين‌ قانون، گروهي‌ از زبدگان‌ و نخبگان‌ و شماري‌ شايان‌ توجه‌ از مبارزان‌ و تلاشگراني‌ بودند كه‌ براي‌ به‌ ثمر نشستن‌ اين‌ نهضت‌ رنج‌ها كشيده‌ و سختي‌ها بر خود هموار ساخته‌ و سال‌ها دربارة‌ نظام‌ آرماني‌ خود به‌ مطالعه‌ و مباحثه‌ پرداخته‌ بودند. نكتة‌ جالب‌ توجه‌ ديگر اين‌ است‌ كه‌ هر يك‌ از فصول‌ و اصول‌ اين‌ قانون، حاصل‌ گفتگوها و تبادل‌نظرهايي‌ است‌ كه‌ در ميان‌ اين‌ خبرگان‌ صورت‌ گرفته‌ است‌ و بازتاب‌ آرأ و انديشه‌هاي‌ عالمان‌ و روشنفكران‌ ديني‌ است‌ كه‌ هر كدام‌ در زمينه‌ يا زمينه‌هايي‌ صاحب‌نظر بوده‌اند. اينك، پس‌ از گذشت‌ بيش‌ از دو دهه‌ از آن‌ تلاش‌ ستايش‌انگيز، اهميت‌ تبيين‌ اين‌ قانون‌ و مباني‌ نظري‌ آن، به‌ سبب‌ قرائت‌هاي‌ گوناگوني‌ كه‌ در طي‌ اين‌ سالها در عمل‌ و نظر از آن‌ شده‌ است، بيش‌ از پيش‌ مطرح‌ است‌ و يكي‌ از بهترين‌ طرق‌ انجام‌ اين‌ مهم، مراجعه‌ به‌ ديدگاه‌هاي‌ زبدگان‌ و خبرگاني‌ است‌ كه‌ دست‌ به‌ تدوين‌ آن‌ يازيده‌اند. كتاب‌ حاضر با همين‌ انگيزه‌ تهيه‌ شده‌ است‌ و شامل‌ نظرات‌ تفصيلي‌ و تفسيري‌ آيت‌الله‌ شهيد دكتر بهشتي‌ دربارة‌ قانون‌ اساسي‌ است‌ كه‌ خود نقشي‌ بس‌ مهم‌ در تدوين‌ آن‌ داشته‌ است. بخش‌ نخست‌ دربرگيرندة‌ گفتار ارزنده‌ و روشنگر ايشان‌ با عنوان‌ “نظام‌ سياسي‌ در قانون‌ اساسي” است‌ كه‌ به‌ تاريخ‌ 9/9/58 در حسينية‌ ارشاد تهران‌ ايراد شده‌ است. دومين‌ بخش‌ حاوي‌ گفتاري‌ از آن‌ انديشمند فرزانه‌ است‌ كه‌ با عنوان‌ “پيرامون‌ قانون‌ اساسي” در تابستان ‌1358 در مشهد مقدس‌ ايراد شده‌ است. بخش‌ سوم‌ شامل‌ گفتگوي‌ مطبوعاتي‌ ايشان‌ دربارة‌ قانون‌ اساسي‌ است‌ كه‌ در روزنامة‌ جمهوري‌ اسلامي‌ به‌ تاريخ‌ پانزدهم‌ تير ماه‌1358 منتشر شده‌ است. دو پيوست‌ نيز پايان‌ بخش‌ كتاب‌ حاضر است: يكي‌ خطبة‌ دويست‌ و هفتم نهج‌البلاغة‌ اميرمؤ‌منان علي‌ (ع) است‌ كه‌ در آن‌ به‌ حقوق‌ متقابل‌ حكمران‌ اسلامي‌ و مردم‌ پرداخته‌ شده‌ و بارها توسط‌ آيت‌الله‌ شهيد دكتر بهشتي‌ در فصل‌هاي‌ اصلي‌ كتاب‌ مورد استفاده‌ قرار گرفته‌ است؛ ديگر، متن‌ كامل‌ قانون‌ اساسي‌ جمهوري‌ اسلامي‌ مصوب‌1358 است‌ كه‌ به‌ علت‌ ارجاع‌ فراوان‌ به‌ آن‌ و به‌ منظور تسهيل‌ دسترسي‌ خوانندگان‌ آورده‌ شده‌ است.


دیدگاه‌ها