جرس: دكتر ملوك السادات حسینی بهشتی، فرزند ارشد آیت الله شهید بهشتی، عضو هیات علمی پژوهشكده علوم اطلاعات در صحبت از «جایگاه زن در دیدگاه شهید بهشتی»، تاكید كرد: «شهید بهشتی معتقد بودند زن باحجاب مسلمان باید در جامعه فعال باشد و در کنار تربیت فرزندان به فعالیت های اجتماعی نیز بپردازد.»

دختر شهید بهشتی در گفت وگو با شفقنا (پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه) تاکید می کند که شهید بهشتی در عمل زمینه حضور زنان در اجتماع را دنبال می کردند و به آموزش دختران در سطوح عالی توجه داشتند و هیچ گاه تفاوتی بین دختر و پسرشان قایل نمی شدند.

متن گفت وگوی شفقنا با دكتر ملوک السادات بهشتی را در ادامه می خوانید:

*زنان در نگاه آیت الله شهید بهشتی از چه جایگاهی بر خوردارند؟ آیا نگاه ایشان به زن به عنوان جنس دوم بود؟

حسینی بهشتی: ایشان اصولا در خانه و میان فرزندانشان نه تنها تفاوتی قایل نمی شدند بلکه تمامی تلاش خود را برای فراهم کردن امکانات برای فرزندان دختر و پسر می کردند و توجه خاصی به آموزش دختران حتی در سطوح عالی داشتند. در خانه نیز توصیه ایشان به فرزندان، همراهی و همکاری با مادر بود و کارهای خانه میان پسر و دختر یکسان تقسیم می شد. هرگز این طور نبودند که دختران را موظف به کارهای خانه و پسران را از سهیم بودن در آن معاف بدانند. حتی اگر مادر بیمار بودند، خودشان در کارهای منزل کمک می کردند. ایشان احترام خاصی برای مادر قایل بودند و علاوه بر مسوولیت و مدیریت خانه و تدبیر منزل، مادر را به ادامه تحصیل، حتی آموزش رانندگی، یادگیری زبان آلمانی و کلاس های هنری تشویق می كردند. در برنامه های مختلف، کلاس ها و سخنرانی ها، چه داخل و چه خارج کشور، نیز همواره مادر را همراه خود می بردند زیرا معتقد بودند زن باحجاب مسلمان باید در جامعه فعال باشد و در کنار تربیت فرزندان به فعالیت های اجتماعی نیز بپردازد.

*تفاوت نوع نگاه آیت الله بهشتی به مقوله “حقوق زنان” با دیگر علما و ویژگی نگاه ایشان به مباحث حقوق زنان در اسلام چگونه است؟

حسینی بهشتی: تنگ نظری های موجود در ارتباط با حقوق زن و دختر در جامعه، نشات گرفته از دیدگاه های خاص و تعصب آمیز است که زن را فقط و فقط چشمه پرورش دهنده فرزندان، نظافت کننده خانه و آشپزی زبردست می بینند و ارزش وی را به عنوان انسانی فرهیخته و دانا نادیده می گیرند، زیرا آسایش و آرامش مرد را در آن می بینند. امام عزیز و شاگردانشان، همانند شهید بهشتی، شهید مفتح، شهید مطهری و عزیزانی چون آیت الله خامنه ای، آیت الله هاشمی و آیت الله موسوی اردبیلی که از سال 42 تا 57 از گروه تحقیق پیرامون مسایل اسلامی بودند، پس از انقلاب به تدوین حقوق زن و خانواده پرداختند. کتاب معروف استاد مطهری پیرامون حقوق زن و خانواده و نیز مساله حجاب از جمله مباحثی بود که قبل از انقلاب در جلسات گوناگون، مطرح و حتی در مجله زن روز به چاپ رسید. شهید بهشتی نیز مباحث گوناگونی پیرامون زن و خانواده دارند که چه به صورت سخنرانی های مستقل یا در ذیل تفاسیر قرآنی جمع آوری و به زودی به صورت مجموعه ای مستقل به چاپ خواهد رسید.

*شما به عنوان دختر ایشان هرگز تفاوتی در رفتار آیت الله بهشتی با دختران و پسران احساس می كردید؟

حسینی بهشتی: ایشان هیچ گاه به زن همانند جنس دوم و موظف به خانه داری و فرزندپروری صرف نگاه نمی کردند. شهید بهشتی، شاگرد مکتب امام راحل بودند و همیشه بر حقوق زنان و دختران تاکید می کردند. معتقد بودند که زن در عین حال که به واسطه ظرافت روحی و عواطف مادری، مناسب ترین فرد برای تربیت فرزندان است، دارای حقوقی شخصی است و می تواند ساعاتی آزاد باشد که هرگونه که دوست دارد اوقات فراغت خود را بگذراند. او می تواند به آموزش، ادامه تحصیل، ورزش، تفریح و کارهای هنری بپردازد. مشاهده می شود امروزه به برکت تدوین قانون اساسی به دست ایشان و همفکرانشان، برای دختران و زنان، فضای مناسب برای تحصیل و آموزش ایجاد شده است و آنان توانسته اند پابه پای مردان جامعه در تخصص های گوناگون و در سطوح عالی مشغول فعالیت باشند، در رشته های گوناگون مهندسی، پزشکی، علوم پایه و علوم انسانی پیشرفت کنند و خود را در دانشگاه ها و پژوهشگاه های شناخته شده دنیا، مطرح کنند.

*نوع نگاه آیت الله بهشتی به تحصیل زنان و آموزش های علمی آنها مثبت بوده، ایشان در این راستا چه تلاش های عملی داشتند؟ برای خود شما چه زمینه هایی را در رابطه با مسایل آموزشی و تحصیلی فراهم كردند؟

حسینی بهشتی: به عنوان دختر ایشان هرگز در خانه پدری احساس تبعیض بین دختر و پسر نداشتم و ایشان همواره برای برقراری عدالت، فراهم کردن امکانات آموزشی و تفریحی میان فرزندان خود اعم از دختر و پسر تلاش می كردند. ایشان از کلاس اول ابتدایی که در مدرسه ای در قم تحصیل می کردم تا پایان متوسطه، با وجود مشغله فراوان به وضعیت تحصیلی من رسیدگی و دلسوزانه راهنمایی می کردند. به عنوان فرزند اول خانواده، فراز و نشیب زیادی را طی کردم. پس از تبعید ایشان به تهران و ثبت نام در مدرسه ای در خیابان امیریه با وجود تفاوت فاحش سطح آموزشی، ابتدا مشکلات بسیاری داشتم اما با راهنمایی پدر به سرعت این فاصله را پشت سر گذاشته و در پایان آن سال به عنوان شاگرد ممتاز دوره معرفی شدم كه این موفقیت را مدیون تشویق های پدر بودم. این تشویق ها حتی زمانی که در سن پیش دبستانی بودم با ثبت نام در کودکستان مشکات قم به عنوان اولین فرزندان روحانیان به آنجا رفتم و مدام تلاش ایشان این بود که با اجرای شعر و دکلمه، شهامت حضور در جمع خانواده ها را افزایش دهند. تربیت ایشان واقعا دقیق و آینده نگر بود.

ایشان در مقاطع مختلف برای ارتقای آموزشی و تحصیلات عالیه زنان و دختران، مشوق خانواده ها بودند. در دوره ای که خانواده های مذهبی، به دلیل مساله بی حجابی، دختران خود را به دانشگاه نمی فرستادند، ایشان و دوستان و همفکرانشان، دختران را تشویق به تحصیل در دانشسرای تربیت معلم می کردند که مشکل بی حجابی نداشت. از سوی دیگر آینده نگری آنها که در این جامعه، باید زنان متدین به تربیت و آموزش فرزندان این مرز بوم بپردازند، مورد توجه است. علاوه بر این در سطح آموزش پزشکی نیز دختران را به تحصیل و متخصص شدن در زمینه های گوناگون به ویژه مربوط زنان تشویق می کردند. با وجود تعصبات خانواده های مذهبی، به ویژه در قم، ایشان، دوستان و همفکرانشان در سطح حوزه نیز برای دختران، امکان تحصیلات حوزوی را فراهم کردند که نمونه ای از آن، شکل گیری جامعه الزهرا در کنار مدرسه حقانی بود. دبیرستان های دخترانه ای در تهران و شهرستان های كشور، تأسیس کردند، از جمله مدرسه رفاه که به تربیت دختران و تحصیل آنان می پرداختند و مشوق آنها به ادامه ی تحصیل در سطح دانشگاه بودند. فارغ التحصیلان آن زمان امروزه از اساتید درجه یک دانشگاه هستند و تا حد وزارت پیش رفتند.

*مهم ترین توصیه ای كه آیت الله بهشتی به شما داشتند، چه بوده است؟

حسینی بهشتی: شهید بهشتی برای من نه فقط یک پدر، که راهنمای زندگی بودند. تربیت و پرورش فرزندان خود را از كودكی با همراهی مادر که در فراز و نشیب زندگی پر تلاطم پدر، همواره یار و یاور ایشان بودند، به دقت برنامه ریزی می کردند.

شهید بهشتی با وجود مشغله ی فراوان ناشی از فعالیت های اجتماعی به طور مستمر پیشرفت تحصیلی تک تک بچه ها را زیر نظر داشتند و هر انداره کار و فعالیت ایشان زیاد بود، از رسیدگی به این مساله غافل نمی شدند. در مقاطع مختلف دوران ابتدایی و دبیرستان، سوال می کردند که اگر مشکل و مساله ای در ارتباط با مدرسه، معلم یا درس داریم، با ایشان درمیان بگذاریم؛ به همین دلیل ایشان رازدار همه ما بودند و تک تک اعضای خانواده، رابطه ای بسیار نزدیک و عاطفی با پدر داشتند. ایشان هرگز در خانواده به عنوان حاكم شناخته نمی شد بلکه او را دوست و یاور خود می دانستند. به ویژه در مسایل دینی و عبادی هرگز تحکم نکردند و سعی داشتند با بحث، بررسی، کسب شناخت و استدلال فکری، وظایف دینی را مطرح کنند. ایشان معتقد بودند که پس از ازدواج و تشکیل خانواده نیز می توان به ادامه تحصیل پرداخت و با داشتن فرزندان کوچک، مرا به ادامه تحصیل و فعالیت های اجتماعی تشویق می نمودند. در دوران انقلاب فرهنگی نیز مرا به همکاری با نشریات، نوشتن مقاله و ترجمه کتاب ترغیب می کردند. به شکلی که با داشتن دو فرزند کوچک، طوری برنامه ریزی کرده بودم که بدون خارج شدن از خانه، به تألیف و ترجمه پرداختم و نتیجه آن را برای انتشار می فرستادم.

پس از بازگشایی دانشگاه ها به تشویق همسرم به ادامه تحصیل پرداختم، در رشته مورد علاقه ام به درجه ی دکترا رسیدم و هم اکنون به عنوان عضو هیأت علمی در گروه پژوهشی اصطلاح شناسی پژوهشگاه علوم و فناوری مشغول به تحقیق و تدریس هستم.