به مناسبت فرارسیدن هفته وحدت

شهید آیت‌الله دکتر بهشتی

ترجمة بخشی از سخنراني آيت‌الله دكتر بهشتي كه در پنجمين كنگره سالانه اتحاديه انجمن‌هاي اسلامي دانشجويان در اروپا در تاريخ ۱۰/۱۰/۱۳۴۵ش برابر با ۳۱ دسامبر ۱۹۶۶م در شهر هانوفر آلمان غربي به زبان عربي ايراد گرديده است.

      هيچ يك از ما ترديدي در اين ندارد كه تعاليم اسلام با صراحت مقرّر كرده است كه مسلمانان همه با هم برادرند يا به عبارت ديگر خواهر و برادرند. اختلاف در اقليم زندگي، اختلاف در رنگ، اختلاف در زبان و حتي اختلاف در فهم كتاب و سنت نبايد كمترين خللي در اين برادري به‌بار آورد. اين برادري فقط يك عاطفه ساده و كم‌اثر كه در حد دوست داشتن قلبي و خوش‌برخوردي در ملاقات دو مسلمان متوقف گردد نيست. اگر برادري اسلامي صرفاً همين بود كه دو مسلمان بايد يكديگر را قلباً دوست بدارند و وقتي بهم مي‌رسند سلام عليكم و اهلاً و مرحباً بگويند؛ هرگز نمي‌گفتم تفاهم و همبستگي مسلمانان متأسفانه كم است چون با كمال خوشوقتي مي‌بينيم كه برادران و خواهران مسلمان بخصوص طبقه جوان، غالباً با محبت قلبي و گشاده‌رويي و سلام با يكديگر برخورد مي‌كنند. ولي اسلام خيلي بيش از اين از ما خواسته است. برادري اسلامي تا حدّ همدردي، شركت در سود و زيان اجتماعي و بالاخره يگانگي به‌جاي بيگانگي بالا مي‌رود. برادري اسلامي اين است كه اگر در هر گوشه جهان به يك فرد يا يك گروه از مسلمانان تجاوزي شود يا ستمي رود يا آسيبي رسد همة مسلمانان جهان آن را تجاوز و ستم و آسيب به خود بشمارند و در برابر آن عكس‌العمل مناسب نشان دهند. وقتي سخن از اين نوع برادري اسلامي به ميان آيد تصديق مي‌كنيد كه بايد با كمال تأسف اعتراف كرد كه بهرة ما از آن ضعيف است و بايد به تقويت آن پرداخت.

***

     اين يك واقعيت انكارناپذير است كه مسلمانان از مذاهب فقهي و كلامي متعددي پيروي مي‌كنند كه معروفترين آنها در فقه؛ حنفي، شافعي، جعفري، مالكي، حنبلي و زيدي و در كلام؛ اشعري و معتزلي و به يك نظر شيعي است. بسيار بعيد به نظر مي‌رسد كه ما بتوانيم همه مسلمانان را به پيروي يكي از اين مذاهب و رها كردن مذهبي كه تاكنون پيرو آن بوده‌اند بكشانيم. ممكن است صد يا هزار يا يك ميليون نفر يا بيشتر را به اين كار بكشانيم ولي همه را نه. اين هم عملي به نظر نمي‌رسد كه همه مذاهب موجود را به يك سو بگذاريم و همه را به مذهب تازه‌اي درآوريم. تجارب مكرر نشان داده است كه هر وقت به اين فكر افتاده‌اند كه مشكل اختلاف در مذاهب فقهي و كلامي را به اين صورت حل كنند نه تنها موفق نشده‌اند بلكه اختلاف را شديدتر و وسيع‌تر كرده و در حقيقت، مذهبي بر مذاهب قبلي افزوده‌اند. راه حل اساسي براي اين مشكل همان است كه از ديرباز مورد توجه بسياري از علماي بزرگ اسلام بوده و در زمان ما «دارالتقريب بين‌المذاهب الاسلاميه» آن را محور فعاليت خود قرار داده والحق كم‌و‌بيش موفقيت‌هايي هم در اين زمينه به دست آورده است. اين راه حل، اين است كه بر طبق نص كتاب و سنت، هر مسلمان كه به خداي يكتا و نبوّت پيغمبران او و پيغمبر بزرگوار اسلام معتقد باشد و كتاب خدا و سنت رسول خدا(ص) را بي‌چون‌وچرا بپذيرد و اساس عقيده و عمل خود بشناسد و به تعاليم مسلّم اسلام از قبيل معاد و جزاي اعمال، نماز، روزه، زكات، حج، جهاد، دوستي خاندان رسول خدا(ص)، اطاعت از ائمّه عدل و مبارزه با ائمّه جور، دفاع از سرزمين اسلام، امر‌به‌معروف و نهي‌ازمنكر و… معتقد باشد، چنين شخصي مسلمان و عضو رسمي امت اسلام است و اختلاف‌نظر در جنبه‌هاي ديگر كه مربوط به طرز استنباط مطالب از كتاب و سنت و تابع علل و عوامل گوناگون است هرگز نبايد سبب شود كه صاحبان آراء فقهي يا كلامي گوناگون، يكديگر را تكفير كنند و هر يك ديگري را خارج از اسلام و غيرمسلمان بشمارند.

کتاب اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان اروپا